Το δίλημμα
Πολύ συχνά βλέπουμε παίκτες με ικανότητα στο παιχνίδι (από την εμπειρία μου κυρίως νεαρά παιδιά), αλλά με λίγες γνώσεις όσον αφορά το θεωρητικό (ας πούμε) κομμάτι του παιχνιδιού, αλλά και το αντίστροφο κάποιοι να έχουν εντρυφήσει στην ανάγνωση βιβλίων, στα κάθε λογής προγράμματα σπουδών (courses κυρίως για το άνοιγμα), αλλά στο πρακτικό κομμάτι να υστερούν δραματικά σε σύγκριση με τις γνώσεις που υποθετικά κατέχουν. Σήμερα μάλιστα που οι πηγές πληροφόρησης είναι πρακτικά αμέτρητες, σήμερα που το υλικό είναι περισσότερο από το άμεσο παρελθόν και πιο εύκολα προσβάσιμο, σήμερα που όλοι έχουμε στη διάθεσή μας έναν υπολογιστή, χρειάζεται να διευκρινίσουμε λίγο τη θέση μας γύρω από το προαναφερθέν δίλημμα.
Η Αριστοτελική προσέγγιση
Για να αντλήσω και λίγο από το υπόβαθρό μου νομίζω ότι ο Αριστοτέλης είναι απολύτως σωστός όταν υποστηρίζει ότι για την κατάκτηση μίας αρετής χρειάζεται αφενός η επανάληψη, αλλά και η παρέμβαση ενός δασκάλου ο οποίος θα σε κατευθύνει σωστά. Σκεφτείτε την εξής αναλογία: Όλοι μας μπορούμε να πάρουμε μία κιθάρα και να αρχίσουμε να εξασκούμαστε στο παίξιμό της. Πολλοί λίγοι από εμάς ωστόσο θα φτάσουμε στο σημείο να γίνουμε βιρτουόζοι της κιθάρας, αν δεν υπάρξει κάποιου είδους παρέμβαση, η οποία θα μας κατευθύνει προς αυτό που φαίνεται να είναι το αντικειμενικά σωστό.
Ανάλογα και στο σκάκι τείνω να πιστεύω τα εξής:
Ικανότητα = αυτόνομη πρακτική εξάσκηση
Το σκάκι ως μία τέχνη έχει το στοιχείο της ικανότητας. Αυτή δεν μπορεί να αποκτηθεί με κανέναν άλλο τρόπο παρά αν κάποιος εξασκηθεί αρκετά πάνω στο κομμάτι αυτό. Θα χρειαστούν δηλαδή πολλές ώρες παιχνιδιού για να κατακτήσει κανείς τα μυστικά του και να παίζει σε ικανοποιητικό επίπεδο. Το τελευταίο πείραμα (βλ. AlphaGo Zero) επιβεβαιώνει το παραπάνω. Αρκούν οι κανόνες του παιχνιδιού και πολλές ώρες εξάσκησης για να φτάσει κανείς σε ένα “ικανοποιητικό” επίπεδο.
Γνώση + ικανότητα
Το σκάκι ωστόσο μεταξύ ανθρώπων έχει μεγάλη σχέση και με τη γνώση. Ναι, χρειάζεται να ερχόμαστε σε επαφή με τις ιδέες και τις κατακτήσεις των προηγουμένων ώστε να αντλούμε από εκεί ιδέες. Χρειάζεται ωστόσο μία ενεργητική σχέση με τη γνώση. Το να διαβάσει κάποιος ένα ή δέκα βιβλία ή το να δει παθητικά μερικές ώρες κάποιο dvd πάνω σε ένα άνοιγμα, δεν θα φέρει τα αποτελέσματα που επιθυμούμε σε επίπεδο ικανότητας.
Θυμάμαι κάτι έξυπνο που είχε πει ο Σταμάτης ο Κούρκουλος σε μία επίσκεψη του πέρυσι στα Γιάννενα και ενώ έπαιζε blitz με κάποιους από τους παρευρισκόμενους. Μεταφέρω το νόημα της φράσης η οποία ήταν περίπου : “Εσείς παίζετε με το μισό εγκέφαλό σας, ενώ εγώ αυτή τη στιγμή μπορώ να αξιοποιήσω το σύνολο των ικανοτήτων μου!”
Φυσικά έχει απόλυτο δίκιο! Πόσες φορές δεν έχετε πιάσει τον εαυτό σας να προσπαθεί να θυμηθεί τι έπαιξε κάποιος GM σε μία θέση και να μην σκέφτεστε ουσιαστικά πάνω στη θέση; Πόσες φορές αμφιβάλλετε για το παιχνίδι σας; Πόσες φορές δεν καταστρέφουμε μία θέση επειδή έχουμε μία ασαφή και προφανώς λανθασμένη συσχέτιση από κάτι που είδαμε ή διαβάσαμε κάπου! Βέβαια το τελευταίο ενέχει και το σπόρο της βελτίωσης! Την όποια γνώση κατακτάμε μέσα από βιβλία ή κάποιο υλικό χρειάζεται να τη δοκιμάζουμε άμεσα, να την εφαρμόζουμε, να ψάχνουμε να βρούμε τα κενά της πάντα όμως με το δικό μας εγκέφαλο σε λειτουργία.
Η σωστή επιλογή προπονητή
Το τελευταίο είναι η σωστή εκπαίδευση και η σωστή επιλογή προπονητή. Αν θυμάστε από παραπάνω δεν φτάνει η απλή επανάληψη, χρειάζεται η επανάληψη των σωστών πραγμάτων και προς τη σωστή κατεύθυνση! Χρειάζεται να εξασφαλίσει κανείς ότι θα δει, θα γνωρίσει τις ιδέες που είναι απαραίτητες, αλλά να βρει και ένα πρόσωπο που θα τον βοηθήσει, ώστε να κερδίσει χρόνο στην προσπάθειά του. Κι εδώ βέβαια μπορεί να γίνει μεγάλη κουβέντα για τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένας τέτοιος άνθρωπος, αλλά προς το παρόν ας περιοριστούμε στο ότι αυτή η κατεύθυνση μπορεί να βοηθήσει και ας αφήσουμε τα υπόλοιπα για κάποια μελλοντική ανάρτηση!