Μεταπηδήστε στο περιεχόμενο

Chess Fundamentals, 100 χρόνια μετά

Capablanca

Έχουν περάσει 100 χρόνια από το 1921, την χρονιά που ο Capablanca έγινε παγκόσμιος πρωταθλητής αλλά και εκδόθηκε το βιβλίο του Chess Fundamentals. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε πως στάθηκε το βιβλίο στο πέρασμα του χρόνου και ποιά είναι σήμερα η αξία του πέρα της ιστορικής. Πρώτα όμως ας πούμε λίγα λόγια για τον συγγραφέα.

Jose Raul Capablanca

Ο José Raúl Capablanca ήταν ο 3ος παγκόσμιος πρωταθλητής. Πήρε το τίτλο το 1921 κερδίζοντας τον Lasker, ένα θρύλο του σκακιού και τον έχασε το 1927 απο τον Alekhine ένα άλλο ιερό τέρας του παιχνιδιού. Μάλιστα αυτοί οι 2, Capablanca και Alekhine, όρισαν το σκακιστικό στυλ και κάθε παίκτη τον συγκρίνουμε με αυτούς και βρίσκουμε με ποιον μοιάζει περισσότερο. Για παράδειγμα ο Kasparov είναι πιο κοντά στον Alekhine ενώ ο Carlsen στον Capablanca. Επιπλέον μπορούμε να πούμε ότι αυτοί οι 2 ορίζουν το μέγιστο επίπεδο που μπορεί να φτάσει ένας σκακιστής μόνο με προσωπική δουλειά και χωρίς πολλά άλλα βοηθήματα. Πράγματι πριν τον πόλεμο, η βιβλιογραφία για το παιχνίδι ήταν ελάχιστη και δεν υπήρχαν πολλά βιβλία πόσο μάλλον καλά βιβλία για να διαβάσουν οι κορυφαίοι παίκτες, οπότε αυτοί βασίζονταν αποκλειστικά στις δικές τους αναλυτικές δυνατότητες. Φυσικά μετά ήρθε η Σοβιετική σχολή, το informator, το new in chess, η chessbase, το internet και από ένα σημείο και μετά τα όρια μεταξύ ταλέντου και δουλειάς άρχισαν να γίνονται δυσδιάκριτα.

Για τον παίκτη Capablanca έχουν γραφτεί πάρα πολλά και όλοι συμφωνούν ότι συγκαταλέγεται στους καλύτερους όλων των εποχών. Εδώ θα μιλήσουμε για τον συγγραφέα. O Capablanca είχε σημαντική συνεισφορά στην βιβλιογραφία και την προώθηση του σκακιού. Έγραψε αρκετά βιβλία, my chess career, chess fundamentals, chess primer και πάρα πολλά άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά. Έδωσε πάρα πολλές διαλέξεις σε συλλόγους, πολλές από τις οποίες έχουν διασωθεί σε βιογραφίες του. Ήταν μάλιστα και από τους πρώτους που έδωσαν διαλέξεις στο ραδιόφωνο για ευρύτερο κοινό.

Chess Fundamentals

Το Chess Fundamentals γράφτηκε το 1921 και έγινε μια επανέκδοση το 1934. Ο Μποτβίνικ το θεωρούσε το καλύτερο βιβλίο που γράφτηκε ποτέ. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος αλλά τώρα είναι εκτός κυκλοφορίας. Υπάρχει online στο project Gutenberg και κατά καιρούς πολλοί εκδοτικοί οίκοι το δίνουν ως δωρεάν ebook. Στο lichess υπάρχει το υλικό απο τις θέσεις και τις παρτίδες Τέλος εδώ μπορείτε να διαβάσετε άλλο ένα review για τα 100 χρόνια του βιβλίου

Το βιβλίο είναι ένα σκακιστικό εγχειρίδιο. Απευθύνεται σε παίκτες που έχουν παίξει σκάκι για κάποιο διάστημα, ξέρουν πολύ βασικά πράγματα όπως την αξία του παραπάνω υλικού, την ασφάλεια του βασιλιά, τη σημασία της γρήγορης ανάπτυξης κτλ και θέλουν να κατανοήσουν καλύτερα το παιχνίδι. Το 1921 δεν υπήρχε το ΕΛΟ αλλά μπορούμε να πούμε ότι απευθύνεται σε παίκτες με ΕΛΟ 1300-1500. Το βιβλίο είναι γραμμένο για μελέτη δίπλα σε σκακιέρα και πολλές φορές παρακινεί τον αναγνώστη να σταματήσει το διάβασμα και να αναλύσει βαριάντες.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε 2 μέρη. Το πρώτο μέρος έχει 6 ενότητες, που θα παρουσιαστούν παρακάτω, ενώ το δεύτερο μέρος έχει αναλυμένες παρτίδες που ο Capablanca δείχνει πως εφαρμόζεται η θεωρία. Στις περιγραφές στα αγγλικά είναι οι πρωτότυπες φράσεις του Capablanca.

Στην πρώτη ενότητα ‘First principles: endings, middle-game and opening’ παρουσιάζει πολύ βασικές θεωρίες για το παιχνίδι όπως opposition, τυπικούς συνδυασμούς όπως ματ στην τελευταία γραμμή και τα βασικά για το άνοιγμα όπως κέντρο, ανάπτυξη και ασφάλεια βασιλιά. Το δυνατό σημείο της ενότητας είναι πως αποφεύγει να ορίσει την αξία των κομματιών με τον τυπικό ορισμό Β=9, Π=5, Α=3, Ι=3 αλλά το κάνει με συγκρίσεις όπως two rooks usually better than the queen, bishop and rook stronger than a knight and a rook, two bishops are usually better than two knights or knight and bishop και έτσι αποφεύγει να παγιδεύσει τον αναγνώστη σε μια στατική εκτίμηση, κάτι που για το 1921 δεν θα ήταν κακό αλλά σήμερα στην εποχή του δυναμικού σκακιού θα ήταν λάθος.

Η επόμενη ενότητα ‘Further principles in end-game play’ είναι αφιερωμένη στο φινάλε και δίνει πολλά παραδείγματα για φινάλε πιονιών, πύργων και ελαφρών κομματιών. Εδώ εντύπωση κάνει πως ξεκινάει να μιλάει για το παιχνίδι από το φινάλε και όχι από το άνοιγμα ή το μέσο. Είναι γνωστή η άποψη του Capablanca

In order to improve your game, you must study the endgame before everything else, for whereas the endings can be studied and mastered by themselves, the middle game and the opening must be studied in relation to the endgame.

την οποία σήμερα προσυπογράφουν όλοι οι παίκτες κάθε δυναμικότητας αλλά το 1921 δεν ήταν τόσο προφανής, βλέπετε ακόμα πίστευαν στον παικταρά που θα δεί τον απίστευτο συνδυασμό στο μέσο ή που θα κερδίσει την παρτίδα από το άνοιγμα με γνώση θεωρίας. Αυτές οι απόψεις δυστυχώς ακόμα έχουν πέραση σε αρχάριους παίκτες και ο Capablanca δίνει την απάντηση ξεκινώντας τη μελέτη του σκακιού απο το φινάλε.

Στην συνέχεια περνάει στο μέσο της παρτίδας ‘Planning a win in middle-game play’. Τα παραδείγματα που δίνει αφορούν θέσεις όπου μια παράταξη έχει πλεονέκτημα και πρέπει να εκτελέσει σωστά την επίθεση. Το σημαντικότερο στοιχείο είναι η συνεργασία όλων των κομματιών και τονίζει: that all the pieces smoothly co-ordinate their action with machine-like precision. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι πως για τον Capablanca η επίθεση γίνεται με τον ίδιο τρόπο είτε είναι επίθεση για ματ είτε επίθεση για να κερδηθεί ένα πιόνι. Δεν αφήνει τον αναγνώστη να παρασυρθεί σε συνδυασμούς φαντάσματα όταν είναι για ματ αλλά ούτε και να υποτιμήσει το κέδρος ενός πιονιού που οδηγεί σε καλύτερο φινάλε.

Στην επόμενη ενότητα ‘General Theory’ περιέχεται υλικό για πιο προχωρημένους.Η ελπίδα του είναι πως οι αρχάριοι κατάλαβαν καλά τις προηγούμενες ενότητες ώστε να μπορούν να διαβάσουν αυτή. Εδώ μιλάει για ωραία πράγματα όπως πρωτοβουλία, αποκοπή κομματιών, κινήσεις αναμονης, δημιουργία 2ης αδυναμίας και συγχρονισμένη επίθεση και άλλα πολλά.

Δεν αργεί όμως να επανέλθει στο φινάλε με την ενότητα ‘Endgame strategy’ όπου μελετάει πιο δύσκολα φινάλε κυρίως πύργων. Σκοπός του είναι να δείξει όχι μόνο πως παίζονται αυτές οι θέσεις αλλά κυρίως ότι το φινάλε δεν είναι ένα άχαρο κομμάτι που παιχνιδιου όπου κερδίζει το γρηγορότερο πιόνι αλλά ότι σε αυτό περιέχεται όλη η ομορφιά του παιχνιδιού όπως πρωτοβουλία, συνδυασμοί, επιθέσεις, σχέδια. Μερικά ωραία quotes απο το κεφάλαιο είναι:

The best way to defend such positions is to assume the initiative and keep the opponent on the defensive.

Keep freedom of maneuver while hampering your opponent.

Keep harassing the enemy; force him to use his big pieces to defend pawns.

Η τελευταία ενότητα του βιβλίου είναι ‘Further openings and middle-games’ και εδώ μιλάει για 2 πράγματα: δομές πιονιών και σχέδιο. Ο τρόπος που εξηγεί τι είναι το σχέδιο είναι υποδειγματικός. Χωρίς να δώσει βαριάντες ξεκινάει από μια θέση και μιλάει για πιθανές θέσεις που μπορεί να προκύψουν και πως διατηρείται ή αυξάνεται το πλεονέκτημα. Μετά ακολουθεί την αντίστροφη πορεία σκέψης και βρίσκει κάθε φορά τη σωστή κίνηση με βάση τις θέσεις που πιστεύει θα προκύψουν. Με τα δικά του λόγια:

I have purposely given positions without the moves which lead to them so that the student may become accustomed to build up in his own mind possible positions that may arise(out of any given situation). Thus he will learn to make strategic plans and be on his way to the master class. The student can derive enormous benefit by further practice on this kind

Να το διαβάσω;

Το ερώτημα τώρα είναι: να το διαβάσω; ειναι καλο; Η απάντηση είναι ναι, αξίζει να διαβαστεί αλλά όχι για να μάθει κανείς σκάκι. Σήμερα, 100 χρόνια μετά, υπάρχουν περισσότερες επιλογές για την εκμάθηση του παιχνιδιού. Πρώτον υπάρχουν επαγγελματίες προπονητές που φτιάχνουν εξειδικευμένα προγράμματα προσαρμοσμένα σε κάθε ενδιαφερόμενο. Μέσα από αυτά γίνεται καλύτερη παρουσίαση και διδασκαλία του παιχνιδιού. Δεύτερον η βιβλιογραφία σήμερα είναι πολύ πλούσια. Υπάρχουν βιβλία για όλα τα επίπεδα, εξαιρετικά καλογραμμένα και με υποδειγματική ανάπτυξη του υλικού. Επομένως ποιά είναι η αξία του Chess Fundamentals σημερα; Το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί για 2 λόγους. Ο πρώτος είναι πως είναι γραμμένο από τον Capablanca έναν από τους καλύτερους παίκτες όλων των εποχών και περιέχει το πως βλέπει το σκάκι και τον τρόπο σκέψης του. Ειδικά ο τρόπος που περιγράφει τι είναι το σχέδιο και το πως προσεγγίζει το φινάλε είναι υποδειγματικός. Ο δεύτερος λόγος είναι ειδικά σήμερα, είναι πολύ χρήσιμο να γυρίζουμε στα βασικά και βλέπουμε τους άξονες πάνω στους οποίους βασίζεται η θεωρία. Με τη χρήση υπολογιστών ο τρόπος σκέψης βασίζεται πολύ σε πρότυπα και παρόμοιες θέσεις και οι παίκτες έχουν αναπτύξει πάρα πολλούς αυτοματισμούς στη σκέψη τους. Βοηθάει πάρα πολύ η επιστροφή στα βασικά ώστε να συγκροτείται καλύτερα η σκακιστική σκέψη και να ξεφεύγει λίγο από “συνταγές” τύπου “οταν παίξει Αδ6 μονο τότε παίζω Ιγ4 αλλιώς κρατάω τον Ίππο στο δ2 και περιμένω”. Το βιβλίο παρουσιάζει εξαιρετικά τα βασικά του παιχνιδιού και επιπλέον για ένα παίκτη κοντά στο 2000 ΕΛΟ το βιβλίο διαβάζεται σαν μυθιστόρημα καθως γνωρίζει όλες τις θέσεις και δεν θα χρειαστεί να αναλύσει σε σκακιέρα, μπορεί να το κάνει απο τα διαγράμματα. Φυσικα το βιβλίο είναι 100 ετών, λείπουν αρκετές μοντέρνες θεωρίες, αλλά η οργάνωση και η παρουσίαση του υλικού είναι πάρα πολύ καλή.

Συνοψίζοντας λοιπόν το βιβλίο του Capablanca δεν έχει χάσει την αξία του. Αξίζει να διαβαστεί και σήμερα 100 χρόνια μετά από όσους μελετούν σκάκι. Είναι ακριβώς όπως οι φοιτητές φιλοσοφίας θα διαβάζουν Αριστοτέλη, οι φοιτητές φυσικής Feynman, οι φοιτητές οικονομικων Keynes κ.ο.κ Ποτέ όμως δεν θα βάζαμε αυτούς τους συγγραφείς στο δημοτικό παρά θα τους προτείναμε σε σπουδαστές που ήδη έμαθαν τα βασικά με άλλο, σύγχρονο τρόπο.

Ετικέτες: